MEDIA | Verkiezingen in DR Congo – De Standaard

Achtergrond

Verkiezingen creëren in de hoofden van mensen steeds de waan van hoop, want misschien wordt het dan toch anders. Dus hebben de kandidaten er alle belang bij zichzelf of hun partij zo goed en kwaad als het kan in de markt te zetten. Ook in Congo. Maar hoewel de affiches in het straatbeeld in vele Congolese steden doen uitschijnen dat de verlossing nabij is, is het lang niet zeker of de bevolking op 20 december ook effectief zal kunnen stemmen.

Zo laat Bob Kabamba (professor politieke wetenschappen aan de Universiteit van Luik) er in een artikel in La Libre Afrique geen twijfel over bestaan: “Er zal geen stemming plaatsvinden op 20 december!”. Ook Colette Braeckman, het journalistieke Congo-icoon van Le Soir, heeft haar twijfels.

Een van de (drog)redenen is dat het Grondwettelijk Hof van Congo een uitstel van de verkiezingen zou legitimeren op basis van een klacht van enkele kandidaten (onder wie Martin Fayulu) over de gang van zaken. Aangezien zowel de huidige machthebbers als de Commission Electorale Nationale Indépendante (Ceni) steeds bij hoog en laag hebben beweerd dat er op 20 december gestemd zal kunnen worden, zou het voor hen een welgekomen geschenk geweest zijn om de zwarte piet voor het uitstel te kunnen doorschuiven naar de oppositie.

Intussen heeft het Grondwettelijk Hof de klacht niet ontvankelijk verklaard. Ogenschijnlijk doen de uittredende regering en de Ceni er alles aan om de datum van 20 december te respecteren. Of gaat het om een Potemkin-dorp? Immers, de Congolese ambassadeur bij de Verenigde Naties heeft officieel gevraagd aan de VN-Veiligheidsraad dat de Monusco (de VN-vredesmacht in Congo) logistieke steun zou verlenen voor het verspreiden van het verkiezingsmateriaal in het ganse land. De vraag werd gesteld op 12 december. Op minder dan acht dagen moet de klus dan geklaard zijn. Een mirakel is gelukkig nooit ver weg in Congo.

Maar ook als de bevolking de kans krijgt om zich uit te spreken, moeten er tal van (hoge) hordes genomen worden. Allereerst rijst de vraag of er voldoende controle zal zijn door onafhankelijke waarnemers.

Net als in 2018 wordt hiervoor naar de katholieke kerk gekeken, die ook nu met tienduizenden observatoren zal trachten te waken over een correcte stembusgang. Het is een schier onmogelijke taak in dit enorme uitgestrekte land, waar de bereikbaarheid van uithoeken veeleer expedities zijn. En dat zal het zo’n beetje zijn, want de EU heeft zijn waarnemers alvast teruggetrokken uit veiligheidsoverwegingen.

Daarnaast moeten de burgers over een kiezerskaart beschikken om te mogen meedoen. Op sommige plaatsen moeten ze tot 130 kilometer (!) over (onbestaande) wegen reizen om zo’n kaart te bekomen. En dan zijn er nog de ‘truken van de foor’: belemmering van opposanten (alle kerosinevoorraden werden door de president opgeëist), verstoring van verkiezingsrally’s (handgemeen en geweerschoten tijdens de toespraak van Moïse Katumbi in Moanda), verkiezingsborden van opposanten die worden omgezaagd (wat Denis Mukwege overkwam in Goma) …

Uit die trukendoos halen de huidige machthebbers eveneens het aloude recept van de belofte. Dat belofte schuld maakt, is in de politiek vluchtig. Tegen het einde van het mandaat is ze volledig verdampt en wordt ze alweer overvleugeld door nieuwe beloften.

Zo beloofde huidig president Félix Tshisekedi bij zijn aantreden, in januari 2019, de verbetering van het onderwijs als een van de speerpunten van zijn beleid. Daar is vier jaar later amper iets van in huis gekomen. Tijdens een toespraak in Goma, begin deze week, strooide de president alweer met beloften van gratis onderwijs voor de jongeren van het middelbaar onderwijs. Daar werd in één adem gratis gezondheidszorg en kraamzorg aan toegevoegd.

Hopelijk blijft het voor de kraamzorg niet bij een belofte, want met 693 dode moeders op 100.000 bevallingen (voor zover deze cijfers accuraat zijn) is er heel veel werk te verzetten – in westerse landen zijn er ongeveer 16 overlijdens op 100.000 bevallingen.

Terroristenbewind

En terwijl het wapengekletter met de rebellengroep M23 net buiten Goma haast hoorbaar is, belooft de president snel een eind te zullen maken aan het “barbaarse terroristenbewind”. Hoe hij dat zal aanpakken is een raadsel, want het mandaat van de regionale troepenmacht van de Oost-Afrikaanse Gemeenschap (EAC), is ondertussen afgelopen en ook de terugtrekking van de Monusco-troepen is niet veraf meer. Het vacuüm dat gecreëerd wordt bij afwezigheid van deze buitenlandse troepenmachten zal allicht de chaos nog vergroten, want het Congolese leger overtreft op dit moment alle rebellengroepen als het gaat over geweldpleging en corruptie. Het leger is één van de grootste gesels voor de lokale bevolking.

Het lijdt geen twijfel dat de internationale gemeenschap met enige aandacht de verkiezingen in Congo zullen volgen en becommentariëren, maar steeds met meel in de mond. Want niemand wil zijn grip verliezen op de schat aan mineralen die in de Congolese bodem zitten en dat mag al eens een dichtgeknepen oog kosten … en een hoop ellende voor de gewone mensen.

De verontwaardiging van de westerse leiders over de toestand in Oekraïne en Gaza druipt van het tv-scherm. Met afschuw zien we op televisie dagelijks ouders die hun kind, gewikkeld in een wit laken, ten grave dragen. Maar in de vele vluchtelingenkampen in Oost-Congo hebben de ouders zelfs geen lakens om hun kinderen waardig te begraven.

De Congolese bevolking snakt naar vrede en rust en is volgens dr. Denis Mukwege (winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede in 2018, red.) al decennia het slachtoffer van een elite die zich als een roofdier gedraagt, onder het onrechtvaardige oog van de internationale gemeenschap. Moge de komende verkiezingen dan misschien toch wat hoop op een rechtvaardige toekomst brengen. Aan de vooravond van het nieuwe jaar is dat alvast onze wens aan de Congolese bevolking.